‘Wanneer je een device verplicht stelt, moet je leerlingen er ook mee leren werken’
Op 1 april verscheen een interview met Marieke over 21e eeuwse vaardigheden voor leerlingen en docenten op de site van Noordhoff. Hier is dit artikel overgenomen.
‘Wanneer je een device verplicht stelt, moet je leerlingen er ook mee leren werken’
Marieke Simonis geeft les in 21e eeuwse vaardigheden aan brugklassers van het Farelcollege in Ridderkerk. Daarnaast geeft ze training aan docenten over de mogelijkheden van ict in de les. ‘Het is belangrijk dat kinderen zich 21e eeuwse vaardigheden eigen maken. Maar ook docenten kunnen hiermee een nieuwe dimensie geven aan hun vak.’
‘Vaak wordt gedacht dat leerlingen digitaal vaardig zijn, maar daar kun je niet vanuit gaan’
Waarom laat het Farelcollege docenten trainen in ict-vaardigheden en leerlingen in 21e eeuwse vaardigheden?
‘Het Farelcollege is in 2012 met twee klassen een pilot gestart van iPads in de klas. Deze pilot is uitgebreid geëvalueerd en op basis van de bevindingen is besloten door te gaan met iPads als extra hulpmiddel in het onderwijs. Elk jaar is het aantal klassen waarbij de leerlingen een iPad meenemen vergroot. Inmiddels heeft elke brugklasleerling er een en zijn de docenten getraind om ze in de klas te gebruiken.
De school heeft gekozen voor blended learning; dat betekent dat iPad en boeken naast elkaar worden gebruikt. Vaksecties kiezen hoe ze met leermiddelen aan de slag gaan. Soms wordt gewerkt met de leer- en werkboeken en op andere momenten wordt de iPad ingezet voor activerende of verwerkingsopdrachten. Ik geef hier in mijn trainingen handvatten voor. De iPad is bijvoorbeeld erg geschikt als ondersteuning bij het activeren van voorkennis en bij het actief verwerken van de lesstof door het maken van mindmaps, samenvattingen, en filmpjes.’
Ik kan me voorstellen dat de ene docent veel vaardiger is met digitale middelen dan de ander.
‘Klopt. Sommigen weten al veel over ict en anderen werken voor het eerst op een device – de verschillen zijn groot. Er wordt vaak gedacht dat leerlingen wél digitaal vaardig zijn, maar ook daar kun je niet vanuit gaan. Docenten zeggen vaak dat het veel tijd kost voordat leerlingen überhaupt aan het werk zijn op de device. Er moeten instellingen veranderd worden, programma’s gedownload…
Wanneer je als school een device verplicht stelt, moet je leerlingen ook leren hoe je ermee om moet gaan. Daarom heeft het Farelcollege 21st century skills als vak op het lesrooster gezet. Met deze titel, 21st century skills, is de inhoud breder dan alleen de ict-vaardigheden waar in eerste instantie aan gedacht wordt. Ook onderwerpen als mediawijsheid horen daar bij. En idealiter gezien integreer je deze vaardigheden in alle lessen.’
Wat leer je docenten tijdens de training?
‘Op de eerste plaats laat ik docenten nadenken over wanneer een device een toegevoegde waarde heeft en wanneer niet en ik stimuleer hen daarmee te experimenteren. Ook voor docenten is het belangrijk dat ze samenwerken, hun creativiteit gebruiken en elkaar inspireren, dan gebeurt er veel moois en ontstaat er een lerend team. Op de tweede plaats gaan we kijken naar de meerwaarde van digitale apparaten. Want als je blijft doen wat je al deed, maar dan digitaal, is het niet echt innovatie. Maar bedenk je nieuwe mogelijkheden, dan ontstaan er werkvormen en opdrachten die zonder de iPad niet mogelijk zouden zijn geweest.’
Hoe laat je dat zien?
‘Ik gebruik daarvoor het model SAMR. Dit model laat verschillende niveaus zien waarop je een device inzet. SAMR staat voor Substitution, Augmentation, Modification en Redefinition. Substitution betekent dat je de technologie gebruikt als vervanging voor iets wat je voorheen op dezelfde manier “analoog” deed. Bijvoorbeeld om jouw aantekeningen mee te maken: waar je eerst papier gebruikte, gebruik je nu jouw apparaat. Bij Augmentation versterk je wat je al deed. Je laat je leerlingen bijvoorbeeld aantekeningen maken in Google docs, zodat ze de aantekeningen van elk vak kunnen organiseren in mapjes en alles altijd digitaal beschikbaar hebben. Bij Modification pas je een opdracht al een beetje aan. De aantekeningen die leerlingen maken in Google Docs worden met elkaar en klasgenoten gedeeld zodat ze met elkaar mee kunnen kijken en gezamenlijk de belangrijkste dingen identificeren. Redefinition betekent dat je je lessen opnieuw ontwerpt, waarbij je uitgaat van mogelijkheden die er zonder de technologie niet waren. Bijvoorbeeld: leerlingen gebruiken een notitieprogramma waarin ze ook filmpjes van experimenten of geluidsfragmenten toevoegen aan hun aantekeningen.’
Aan leerlingen geef je les in 21e eeuwse vaardigheden. Maar zijn deze vaardigheden, behalve ict-geletterdheid, niet van alle tijden?
‘Ja, daar ben ik het mee eens. Je moet ook uitkijken dat 21st century skills geen modetermen worden waar iedereen mee gaat strooien. Dan gaat het aan de echte inhoud voorbij. Ik zie digitale geletterdheid als een nieuwe component van de andere vaardigheden. Op het Farelcollege laat ik leerlingen bijvoorbeeld in tweetallen samenwerken. Dat is niet nieuw. Maar ik geef hun de opdracht om op zo’n manier samen te werken, dat de één toch verder kan als de ander ziek is, bijvoorbeeld met Google docs of Microsoft Office Online. Dat is dan de digitale component van het samenwerken. Ook onderwerpen als mediawijsheid, op een verantwoordelijke manier omgaan met sociale media, komen aan bod.’
Wat doe je tijdens de les 21e eeuwse vaardigheden?
‘Ik geef opdrachten die heel dicht bij de leefwereld van leerlingen liggen. Ik laat hen bijvoorbeeld een presentatie maken van hun hobby, of iemand waarvan ze fan zijn. Op dit moment maken ze een trailer over hun school. Leerlingen komen met heel leuke dingen. Een leerling heeft zichzelf gefilmd als superheld in de school. Een ander heeft er een avonturenfilmpje van gemaakt. Weer een ander een thriller. Er wordt dus ict gebruikt, én een beroep gedaan op hun creativiteit. Ik zie dat leerlingen heel gemotiveerd aan het werk zijn. Dat is geweldig om te zien.’
Meer weten?
- Digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs, SLO 2014
- kleppendicht.nl over de activerende inzet van ict
- eduapp.nl voor innovatief lesmateriaal
- Reisgids digitaal leermateriaal (digitale werkvormen)
